“İsgəndər” raketlərindən Azərbaycana atəş açılması istər media, istərsə də sosial şəbəkə platformalarında qızğın müzakirə olunur.
Təəssüf ki, mövzu obyektini açıb oxuyub öyrənmədən ekspertlik edənlər çoxdur.
Halbuki, Rusiyanın ciddi hərbi mənbələrindən məlumat toplamaqla və malik olduğumuz informasiyanı süzgəcdən keçirməklə bir sıra vacib suallara (qismən) cavab tapmaq mümkündür.
Beləliklə, Vətən (Qarabağ) müharibəsi zamanı düşmən tərəfdən Azərbaycan ərazilərinin “İsgəndər-M” operativ-taktiki raket komplekslərindən atəşə tutulduğu faktlarla təsdiqlənib. ANAMA-nın son məlumatına əsasən, Şuşa ərazisində partlamış iki raket qalıqları tapılıb.
Bunların 9M723 raketlərinə aid olduğu da dəqiqləşib.
Məhz bu modifikasiya raketin “İsgəndər-M” kompleksindən atıldığına dəlalət edir.
Xatırladaq ki, Rusiya Ermənistana “İsgəndər-E” – eksport modelini verib.
Belə olan təqdirdə, sual olunur:
Niyə Ermənistanın əlində “İsgəndər-E” kompleksləri olduğu halda Şuşaya “İsgəndər-M”dən atəş açılıb?
Bunun cavabı Şuşaya atılmış 9M723 raketlərinin döyüş təyinatında, daha dəqiqi: onun daşıdığı sursat növündədir. Raketin qalıqlarından da görünür ki, hərbi döyüş-sursatı kaset tipli olub.
Əvvəlcə raketin xarakteristikasına diqqət edək.
9M723 raketi:
- Birpilləlidir və uçuş zamanı uc hissəsi gövdədən ayrılmır;
- Raket bütün uçuş trayektoriyası boyu aerodinamik və qazodinamik sükan vasitəsilə idarə olunur;
- 9М723-in trayektoriyası ballistik yox, idarəolunandır;
- Raket tez-tez trayektoriya müstəvisini dəyişir;
- Start və hədəfə yaxınlaşdığı dövrlərdə daha aktiv manevr edir;
- Trayektoriyanın böyük hissəsi 50 km yüksəklikdə olur.
Raket hədəfə inersial idarəetmə sistemi vasitəsilə yönləndirilir. Daha sonra idarəetmə (hədəfə kilidlənmə) raketin üzərindəki sistemə keçir. Korrelyasiya-ekstremal optik başlığı raketi hədəfə kilidləyir və hərəkəti idarə edir.
Raketin idarəetmə (gövdə) kompüteri optik görüntü əsasında hədəf yerini, zonasını yaddaşındakı məlumatla tutuşdurub hərəkətlərini korrektə edir.
Məhz bu səbəbdən raketin hədəfdən yayınma dərəcəsi çox aşağıdır: cəmi 1-2 metr.
Qeyd edək ki, Rusiyanın hərbi-texniki mənbələri 9М723 raketlərinin yeni – 2016-cı ildə hazırlanmış versiyasının döyüş sursatlarının, məsələn, kaset bombalarının ayrı-ayrılıqda hədəfə optik kilidləmə sisteminə malik olduğunu bildirir.
Nəzərinizə çatdırmaq istərdik ki, operativ-taktiki raketlərin əsas vəzifəsi düşmənin hava hücumundan müdafiə sistemlərindən və digər müdafiə vasitələrindən yayınaraq qısa müddətdə yükünü – yəni döyüş sursatını hədəfə dəqiqliklə çatdırmaqdır.
Yəni, əslində, raketin özü deyil, daşıdığı sursat dağıdıcı olur.
9M723 raketləri müxtəlif, cəmi 10 tip döyüş (sursat) hissələri ilə təchiz oluna bilər
Bunlardan 4-ü müxtəlif təyinatlı kasetli döyüş hissəsindən ibarətdir:
- Kontakt olmadan partlayan qəlpəli elementlərdən ibarət kaset
- Kumulyativ (zərbə ilə) partlayan qəlpəli elementlərdən ibarət kaset
- Özü hədəfə kilidlənən döyüş elementlərindən ibarət kaset
- Həcmdə detonasiya edən sursatdan ibarət kaset – məsələn, elementlər havaya müəyyən həcmdə partlayıcı aerozol buraxdıqdan sonra partlayan sursat.
Digər döyüş sursatı növləri qəlpəli fuqas, yandırıcı fuqas və dəlici-keçici (bunkerlərə qarşı) tiplərindən ibarətdir.
Raketin kasetli döyüş hissəsi 900 metrdən 1,4 km-dək hündürlükdə açılır – boşaldılır. Döyüş elementləri radioötürücülərlə təchiz olunub. Onlar vasitəsilə döyüş elementləri hədəf üzərində 6-10 metr hündürlükdə partladılır.
Hər kaset 54 döyüş elementindən ibarətdir.
İndi sual olunur:
Niyə məhz 9M723 və ya “İsgəndər-M” ?
Fərz edək ki, Ermənistan, həqiqətən də, “İsgəndər-E” komplekslərinə malikdir. Onda niyə Şuşaya (bir başqa ehtimalla, həm də Bakıya) “İsgəndər-M”dən atəş açılıb?
Təəssüf ki, 9M723 raketlərinin Şuşaya nə zaman, hansı tarixdə, hansı şəraitdə atıldığı, daha da vacibi, hansı döyüş (sursatından) hissəsindən istifadə olunması haqqında dəqiq məlumat verilməyib.
Buna rəğmən ehtimal etmək olar ki, bu raketlər Şuşaya noyabrın 7-8-9-da atılıb. Özü də Rusiya hərbçiləri tərəfindən, çox güman ki, Ermənistandakı hərbi bazadan.
Səbəb, məqsəd nə olub?
Burada iki ehtimal var:
- Rusiya müttəfiqi Ermənistanın hərbi qüvvələrinin Şuşanı qoruya bilməyəcəklərini, Azərbaycan Ordusunun misilsiz hərbi əməliyyatla qala-şəhəri ala biləcəyinə ehtimal verməyib. Azərbaycan Ordusu şəhəri tutduqdan sonra ermənilərin onu geri qaytarması üçün məcburən vəziyyətə müdaxilə edib.
Nəticə uğursuz olub: ermənilər Şuşanı geri qaytarmaq üçün əks-hücuma böyük qüvvə cəlb ediblər və tam fiaskoya uğrayıblar – bu qüvvələrin böyük əksəriyyəti darmadağın olunub. Buna Şuşa ətrafında, yol boyu erməni hərbçilərinin qalaq-qalaq yığılmış meyitləri, məhv edilmiş texnikası da dəlalət edirdi.
2-ci versiya:
Rusiya bu atəşlərlə Azərbaycan Ordusunu irəliləməkdən, Xankəndiyə hücumdan çəkindirmək, dayandırmaq niyyəti güdüb.
Diqqət: “İsgəndər-E” – yəni Ermənistana verildiyi deyilən kompleksin raketlərində KASET tipli döyüş hissəsindən istifadə olunmur! Komplektasiyada bu nəzərdə tutulmayıb!
Bir başqa sözlə, “İsgəndər-E“-dən Şuşaya böyük hərbi texnika və ya obyekt üçün nəzərdə tutulmuş döyüş hissəli raketlə atəş açmaq effektli olmayacaqdı. Kaset tipli döyüş hissəsi ilə atəş əsasən daha geniş sahədə canlı, mobil qüvvələrə qarşı yönəldilir.
Ermənistan müharibə ərzində kaset tipli döyüş sursatları daşıyan digər raket komplekslərindən (məsələn, “Toçka U”dan) istifadə edib. Lakin heç bir atəş dəqiq olmayıb və raketlər nəzərdə tutulan hərbi hədəflərdən xeyli yayınıb.
Məhz bu səbəbdən düşmən tərəf son çarə olaraq daha dəqiq silaha – “İsgəndər-M“ə əl atıb… Onun da kimə məxsus olduğu dünyaya əyandır…
Şuşa azad olunandan və bununla da ermənilərin müqaviməti tamamilə qırılandan sonra Azərbaycan Ordusu Xankəndiyə doğru yönəlmişdi. Döyüşlər artıq Xankəndinin həndəvərində gedirdi. Ermənilərin ehtiyat qüvvəsi və təchizat təminatı olmadığından şəhərin qısa müddətdə azad edilməsi – tutulması qaçılmaz, labüd idi.
Amma heç kimin gözləmədiyi an müharibə qəfil dayandırıldı və bizə Xankəndini azad etməklə erməni separatizmindən, qanunsuz rejimdən birdəfəlik qurtulmağa imkan verilmədi.
Azərbaycana təsir və təzyiq vasitəsini itirmək istəməyən Rusiya bunun qarşısını aldı.
Şübhəsiz ki, atılan raketlər Azərbaycana göstərilən təzyiq vasitələrindən bir qismi idi. Ehtimal etmək olar ki, gözlənilməz məqamda Azərbaycan ərazisindən Rusiyanın hərbi helikopterinin vurulması da təsadüfi deyildi.
Güman etmək olar ki, bunu Rusiya Xankəndiyə hücumdan imtina etməyəcəyi, dayanmayacağı təqdirdə Azərbaycana hərbi müdaxiləyə əsas yaratmaq üçün qəsdən təşkil etmişdi.
Xatırlayırsınızsa, o gecə Azərbaycan səhərə kimi yatmadı – Rusiyanın müharibəyə girəcəyindən ehtiyatlandı…
Hələ üstəlik, o zaman Bakı səmasında da iki raketin vurulduğu iddiası var. O gecə çox adam Abşeronda böyük partlayış səsi eşidib. Elə o vaxtdan bəri Bakıya da “İsgəndər” raketlərinin atıldığı deyilir. Əgər bu belədirsə, qətiyyətlə söyləmək olar ki, onları da eyni məqsədlə Rusiya atıb. Məsələ ondadır ki, Ermənistanın heç bir yerindən “İsgəndər-E” Bakıya raket çatdıra bilməzdi: bütün hallarda məsafə 280 km-dən uzundur…
Nəticə çıxartmaq, qəti qərar (rəy) vermək isə informasiya qıtlığından və hadisələrin məxfiliyindən hələ çox tezdir. Bununla belə, bu “İsgəndər”in buynuzu bir gün mütləq ortaya çıxacaq…
Mənbə: TASS
